มหาดเล็ก เป็นตำแหน่งข้าราชการในพระราชสำนัก ในสังกัดกรมมหาดเล็กของกระทรวงวัง แต่เดิมมามี มหาดเล็กที่ทำหน้าที่ประจำเวรยาม และมหาดเล็กวิเศษ ซึ่งเป็นบุตรข้าราชการที่นำเข้ามาถวายตัวรับราชการเวลาเฉพาะเสด็จออกขุนนางเป็นครั้งคราว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชดำริเห็นว่า ควรจัดธรรมเนียมมหาดเล็กที่จะมีตัวประจำหน้าที่ราชการให้มากคนขึ้น และให้เรียนรู้ราชกิจใหญ่น้อยทั่วถึงกัน ต่อไปจะได้เลือกคัดผู้ที่มีคุณวุฒิสมควรแก่ราชการไปรับราชการในตำแหน่งสำคัญๆ อื่นๆ ได้โดยสะดวก จึงโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติเป็นข้อบังคับสำหรับหน้าที่ราชการในกรมมหาดเล็กขึ้นใหม่

ตำแหน่งมหาดเล็กยังมีแยกต่างหากอีก ๒ ตำแหน่งคือ สารวัตรมหาดเล็ก กับมหาดเล็กยาม ตำแหน่งราชการในกรมมหาดเล็ก จัดแบ่งเป็น ๔ เวรคือ เวรศักดิ์ เวรสิทธิ์ เวรฤทธิ์ เวรเดช แต่ละเวรมีหน้าที่ผลัดกันเข้าประจำการเป็นข้างขึ้นข้างแรม เปลี่ยนกันในสี่เวร

ข้าราชการในกรมมหาดเล็กชั้นหัวหมื่นลงมา จะมีตำแหน่งประจำเวรคือ

สำหรับ ๔ ตำแหน่งหัวหน้านายเวร ขึ้นกับผู้บัญชาการกรมมหาดเล็ก ซึ่งเป็นตำแหน่งสูงสุดในกรมนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวยังไม่เคยโปรดเกล้าฯ ตั้งผู้ใดดำรงตำแหน่งนี้นอกจากพระราชโอรส

ส่วนวังหน้า กรมพระราชวังบวรฯ มีตำแหน่งมหาดเล็ก เป็นจางวาง ๒ ตำแหน่ง คือตำแหน่งพระยาบำเรอบริรักษ์ และ พระยาภักดีภูบาล และมีนายเวรอยู่ ๔ เวรเช่นกัน ได้แก่ เวรชิดภูบาล เวรชาญภูเบศร์ เวรเสน่ห์รักษา เวรมหาใจภักดิ์ แต่ละเวรก็จะมีมหาดเล็กลำดับชั้นลงมา และมีชื่อต่างๆ กัน เช่น นายสุริยาวุธ (สังข์ บุนนาค) เป็นมหาดเล็กหุ้มแพรต้นเชือก ในเวรเสน่ห์รักษา เป็นต้น