ตราสุริยมณฑลและตราจันทรมณฑล ตราสุริยมณฑล เทพบุตรชักรถ เคยเป็นตราที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ พระราชทานเมื่อปี พ.ศ. ๒๓๙๔ ให้เป็นตราประจำตัวของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) ภายหลังพระราชทานให้เป็นตราประจำกระทรวง พระคลังมหาสมบัติ แล้วต่อมาเป็นตราประจำกระทรวงการคลัง ตราสุริยมณฑลจะเป็นพระราชลัญจกรอันได้เคยประทับหรือโปรดให้ทำขึ้นใหม่ พระราชทานแด่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์หรืออย่างไรไม่มีหลักฐานแจ้งชัด

เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงจัดระเบียบการปกครองใหม่ ได้แยกหน้าที่ของการคลังและการต่างประเทศออกเป็นคนละส่วน โดย ตั้งเป็นกระทรวง กำหนดให้กระทรวงการต่างประเทศใช้ตราบัวแก้ว และกระทรวงพระคลังมหาสมบัติใช้ตราสุริยมณฑล

ตราสุริยมณฑลนี้ ทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้ใช้เป็นตราตำแหน่งเสนาบดีพระคลังมหาสมบัติ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๕ ต่อมากระทรวงพระคลังมหาสมบัติได้แยกตั้งเป็น กระทรวงขึ้น เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๘ เป็นระยะเวลาห่างกันถึง ๑๗ ปี ในระหว่างนั้นจะใช้ตราอะไรประจำตำแหน่งยังไม่ได้ความชัด ตราสุริยมณฑลมี ๒ ขนาด ตราสุริยมณฑลน้อยจะมีลวดลายต่างกับตราสุริยมณฑลใหญ่ ซึ่งเป็นของเดิม

ตราจันทรมณฑล เทพบุตรชักรถ เคยเป็นตราที่สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ พระราชทาน เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๙๔ ให้เป็นตราประจำตัวของสมเด็จ เจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) ภายหลังพระราชทานเป็นตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม มีทั้งตราใหญ่และตราน้อย ตราใหญ่เดิมเป็นรูปรถบุษบกมีอุณาโลมอยู่กลาง และมีรูปกระต่ายอยู่ท้ายรถ บางทีจะเรียกเป็นตราบุษบกอุณาโลม ภายหลังโปรดฯ ให้ทำใหม่ เอาอุณาโลมในบุษบกออก ส่วนตราน้อยมีลายพระจันทร์ดั้นเมฆ ตราใหญ่และตราน้อยของเดิมอยู่ที่ในราชพิพิธภัณฑ์

ในสมัยรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๖ ได้เปลี่ยนตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงยุติธรรมเป็นตราพระดุลยพาห ตราใหญ่เป็นลายรูปพระแสงขรรค์กับรูปดุลหรือตราชู ประดิษฐานอยู่เหนือพานสองชั้น ตราน้อยเป็นลายรูปพระแสงขรรค์กับรูปดุลไม่มีพาน

ตราประจำตัวประจำตำแหน่งแต่เดิม มีประเพณีพระราชทานพระราชลัญจกรไปเป็นเกียรติยศ พระราชลัญจกรที่พระราชทานไปนี้เคยเป็นตราที่ใช้ทรงประทับหรือโปรดให้ทำขึ้นใหม่ก็ได้ เมื่อพระราชทานไปแล้วก็ไม่เรียกว่าพระราชลัญจกร จะเรียกเฉพาะที่ใช้ทรงประทับเท่านั้น

ผู้ที่ได้รับตราพระราชทาน ถ้าเป็นตราประจำตัว เมื่อไม่มีชีวิตแล้วก็ส่งตราคืน ถ้าเป็นตราประจำตำแหน่ง เมื่อเลิกตำแหน่งแล้วก็ต้องส่งคืนเช่นเดียวกัน จะเอาไปใช้ต่อไม่ได้ ต่อมาภายหลังตราประจำตำแหน่งมักเป็นตราที่สร้างขึ้นเอง และขอพระบรมราชานุญาตใช้ หาใช่เป็นตราที่โปรดพระราชทานเหมือนแต่ก่อนไม่