คณะเสนาบดีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ตำแหน่งเสนาบดีสำคัญๆ ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ของขุนนางในสกุลบุนนาคนั้นมีหลายตำแหน่ง ดังได้กล่าวมาแล้วว่า ระหว่าง พ.ศ. ๒๓๒๕ ถึง พ.ศ. ๒๔๑๖ เป็นช่วงที่เสนาบดีจากตระกูลบุนนาคมีบทบาท ในการช่วยบริหารประเทศมากกว่าเสนาบดีในตระกูลอื่น ตำแหน่งสำคัญในการบริหารราชการแผ่นดินในสมัยนั้น มีบุคคลในสกุลบุนนาคดำรงตำแหน่ง โดยสรุปดังนี้

๑. ตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน
ตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน เป็นตำแหน่งสูงสุดในแผ่นดินที่บริหารราชการในพระปรมาภิไธยของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในโอกาสที่พระองค์มิได้ประทับอยู่ในพระนคร เป็นตำแหน่งที่เริ่มขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๔ และมีในรัชกาลที่ ๕ รัชกาลที่ ๗ รัชกาลที่ ๘ และรัชกาลที่ ๙

ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินท่านที่ ๒ คือ สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรีบรมราชินีนาถ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสยุโรป ปี พ.ศ. ๒๔๕๐

ในสมัยรัชกาลที่ ๔ ได้โปรดเกล้าฯ ให้มีตำแหน่งที่สูงมากขึ้นอีก ๒ ตำแหน่ง ได้แก่ ตำแหน่งผู้สำเร็จราชการ ทั่วพระราชอาณาจักร พระราชทานแก่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) ผู้พี่ และตำแหน่งที่สองได้แก่ ตำแหน่งผู้สำเร็จราชการในพระนคร พระราชทานแก่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) ผู้น้อง

๒. ตำแหน่งผู้กำกับราชการ
ตำแหน่งนี้เริ่มมีในสมัยรัชกาลที่ ๒ สำหรับขุนนางสกุลบุนนาคได้เป็นผู้กำกับราชการเพียงท่านเดียว คือเจ้าพระยาทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค) เป็นผู้กำกับราชการกรมท่า ท่านเป็นเจ้าพระยาที่มีศักดินาสูงกว่าเจ้าพระยาท่านอื่นๆ และเป็นเจ้าพระยาคนเดียวที่มีศักดินาถึง ๒๐,๐๐๐ ไร่ (เจ้าพระยาทุกคนมีศักดินา ๑๐,๐๐๐ ไร่) มีเกียรติยศเสมอสมเด็จเจ้าพระยา และมีอำนาจแต่งตั้งจางวางทนาย ปลัดจางวางและสมุห์บัญชีจางวางประจำตำแหน่งตนเองได้ เป็นขุนนางคนหนึ่งที่มีอำนาจมากสมัยนั้น

๓. ตำแหน่งสมุหนายก กรมมหาดไทย
ตำแหน่งนี้ไม่มีขุนนางสกุลบุนนาค ในสมัยรัชกาล ที่ ๑ ถึงรัชกาลที่ ๕

1 | 2 | 3