 |
|
นอกจากจะทรงสร้างและบูรณะวัดด้วยพระองค์เองแล้ว ยังทรงชักชวนพระบรมวงศานุวงศ์ ตลอดจนเสนาบดีขุนนางผู้ใหญ่ ช่วยกันสร้างและปฏิสังขรณ์วัดอีกด้วย จึงได้เกิดประเพณีของการสร้างวัดในที่ดินของตน เป็นวัดประจำตระกูลขึ้นมากมาย เช่นวัดในตระกูลบุนนาค เริ่มจากวัดประยุรวงศาวาสและวัดพิชยญาติการาม เป็นต้น วัดประยุรวงศาวาสและวัดพิชยญาติการาม เป็นวัดที่มีประวัติความเป็นมาคู่เคียงกัน เป็นวัดพี่วัดน้อง โดยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ พระราชทานชื่อวัดให้ทั้งสองวัดคือ วัดประยุรวงศาวาส เป็นวัดที่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) เป็นผู้สร้าง ส่วนวัดพิชยญาติการามนั้น สมเด็จเจ้า พระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) เป็นผู้สร้าง ท่านทั้งสองเป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกันคือ เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค) กับเจ้าคุณพระราชพันธุ์ (นวล) ทั้งสองวัดสร้างเสร็จในรัชกาลที่ ๓ ระหว่าง พ.ศ. ๒๔๗๑ - ๒๔๗๕ โดยประมาณ หลักฐานข้อความเรื่องการสร้างวัดทั้งสองมีปรากฎอยู่ใน เพลงยาวสรรเสริญพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๓ ซึ่ง นายมี ได้แต่งขึ้น แล้วทูลเกล้าฯ ถวายตอนหนึ่งว่า |
|
 |
|
วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๓๗๑ ที่บริเวณสวนกาแฟ
ซึ่งมีอาณาเขตติดกับบ้านสมเด็จเจ้าพระยาฯ พ.ศ. ๒๓๗๕ ได้ถวายเป็น พระอารามหลวง
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชนามว่า วัดประยุรวงศาวาส ชาวบ้านนิยมเรียกว่า
วัดรั้วเหล็ก เพราะมีรั้วเหล็กเป็นกำแพงวัดอยู่เป็นบางตอน รั้วเหล็กนี้สูงประมาณ
๓ ศอกเศษ ทำเป็นรูปอาวุธคือ หอก ดาบ และขวาน กล่าวกันว่า รั้วเหล็กนี้ เดิมสมเด็จ
เจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์สั่งเข้ามาจากประเทศอังกฤษ เพื่อทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้า
อยู่หัวใช้ล้อมเป็นกำแพงพระราชวัง แต่ไม่โปรด จึงขอรับพระราชทานมาใช้ล้อมเป็นกำแพงในวัด
โดยใช้น้ำตาลทรายแลกเปลี่ยนกันตามน้ำหนัก ในคราวเดียวกันนั้นยังทูลเกล้าฯ
ถวายพรมผืนใหญ่ ๑ ผืน กับโคมกิ่งแก้ว ๓ โคม ซึ่งไม่ทรงโปรด จึงได้ทูลขอ พระราชทานโคมไปประดับในพระอุโบสถวัดนี้
พระอุโบสถวัดประยุรวงศาวาส
 หน้าบัน ลายดอกบุนนาค |
พระอุโบสถ เป็นสถาปัตยกรรมทรงไทย หน้าบันเป็นลายดอกบุนนาค ภายในมีจิตรกรรมฝาผนังเรื่อง พุทธประวัติ ส่วนพระวิหารเป็นสถาปัตยกรรมทรงไทยเช่นกัน ในพระวิหารประดิษฐานพระพุทธนาคน้อย (หลวงพ่อนาค) ซึ่งเป็นพระพุทธรูปหล่อปางมารวิชัย สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ได้สร้างพระเจดีย์ทรงกลมองค์ใหญ่ ถือว่าเป็นเจดีย์แบบลังกาองค์แรกในสมัยรัตนโกสินทร์ ภายในประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ สร้างเสร็จในปี พ.ศ. ๒๓๙๘ ต่อมา พ.ศ. ๒๔๒๕ ในสมัยรัชกาลที่ ๕ เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) ได้ให้ซ่อม พระวิหาร เปลี่ยนช่อฟ้าใบระกา ปิดทองประดับกระจกใหม่ ซ่อมศาลาและพระอุโบสถใหม่ ในปีถัดมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานพระกฐิน ณ พระอุโบสถวัดนี้ |
พ.ศ. ๒๔๒๘ เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) ได้ซ่อมกำแพงแก้วและซุ้มสีมา สร้างศาลาใหญ่ ๑ หลัง พร้อมกับบูรณะส่วนที่ทรุดโทรมไป นอกจากนี้ได้สร้างโรงเรียนหนังสือไทยที่ข้างพระเจดีย์ใหญ่ ชื่อว่า โรงเรียนไทยประยุรวงศ์ และโรงเรียนพระปริยัตติธรรม อุทิศแด่ท่านลูกอินผู้มารดาและสมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ผู้บิดา ให้ชื่อนามศาลาว่า "พรินปริยัติธรรมศาลา" ได้ประพันธ์เป็นบทโคลงจารึกในแผ่นศิลา ๒ ข้างประตู ในครั้งนี้จมื่นทิพรักษา (พิณเทพเฉลิม บุนนาค) ได้สมทบเงินออกค่าศิลาปูพื้นด้วย
|
พระอุโบสถ เป็นสถาปัตยกรรมทรงไทย หน้าบันเป็นลายดอกบุนนาค ภายในมีจิตรกรรมฝาผนังเรื่อง พุทธประวัติ ส่วนพระวิหารเป็นสถาปัตยกรรมทรงไทยเช่นกัน ในพระวิหารประดิษฐานพระพุทธนาคน้อย (หลวงพ่อนาค) ซึ่งเป็นพระพุทธรูปหล่อปางมารวิชัย สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ได้สร้างพระเจดีย์ทรงกลมองค์ใหญ่ ถือว่าเป็นเจดีย์แบบลังกาองค์แรกในสมัยรัตนโกสินทร์ ภายในประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ สร้างเสร็จในปี พ.ศ. ๒๓๙๘ ต่อมา พ.ศ. ๒๔๒๕ ในสมัยรัชกาลที่ ๕ เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) ได้ให้ซ่อม พระวิหาร เปลี่ยนช่อฟ้าใบระกา ปิดทองประดับกระจกใหม่ ซ่อมศาลาและพระอุโบสถใหม่ ในปีถัดมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานพระกฐิน ณ พระอุโบสถวัดนี้ พ.ศ. ๒๔๓๖ ได้สร้างตึกอีกหลังหนึ่งใช้เป็นกุฏิหรือโรงเรียน จารึกนามว่า "ท้าวราชกิจวรภัตร ร.ศ. ๑๑๒" อยู่ริมคลองด้านหลังวัด (ท้าวราชกิจวรภัตรศรีสวัสดิ์สมาหาร (แพ บุนนาค) เป็นพี่สาวของพระยาอภัยสงคราม (นกยูง บุนนาค) |
|
ต่อมาได้มีการสร้างถาวรวัตถุเพิ่มขึ้น และปฏิสังขรณ์โดยเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค) เจ้าพระยาสุรวงศ์วัฒนศักดิ์ (โต บุนนาค) พระยาอุทัยธรรมมนตรี (จีน บุนนาค) เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ (แพ) เจ้าจอมเลียม เจ้าจอมพิศว์ ในรัชกาลที่ ๕ และอีกหลายท่าน
พ.ศ. ๒๔๕๔ เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) ได้ประชุมพี่น้องสกุลบุนนาคตั้งเป็นญาติสมาคมขึ้น ได้อัญเชิญอัฐิของบรรพบุรุษในสายนี้ ได้แก่ อัฐิสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์เป็นต้น มาประดิษฐานไว้ในวิหาร และต่อมาทายาทได้นำอัฐิของพี่น้องในตระกูลบุนนาคมาบรรจุในพระเจดีย์ใหญ่ บางท่านบรรจุในเจดีย์เล็กๆ บริเวณเขามอ เป็นต้น
|
|
|
 |
 |
