พระปฐมเจดีย์
|
พระปฐมเจดีย์ นครไชยศรี
เมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๔ ทรงผนวชอยู่นั้นได้เสด็จไปนมัสการพระปฐมเจดีย์
ซึ่งเป็นพระเจดีย์โบราณ เห็นสมควรว่าควรจะบูรณะปฏิสังขรณ์ใหม่ให้อยู่ในสภาพดี
เป็นโบราณสถานที่สำคัญในพระพุทธศาสนา เมื่อเสด็จขึ้นเถลิงถวัลย์ราชสมบัติแล้ว
จึงโปรดให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) เป็นแม่กอง
ต่อมาท่านถึงพิราลัย โปรดให้เจ้า พระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค) เป็นแม่กอง
ทำการปฏิสังขรณ์พระปฐมเจดีย์มาจนตลอดรัชกาล
|
เมืองจันทบุรี
เมืองจันทบุรีในสมัยก่อนเป็นจุดยุทธศาสตร์ที่สำคัญ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่ ๓ โปรด เกล้าฯ ให้เจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ บุนนาค) เป็นแม่กองสร้างเมืองจันทบุรีใหม่ในชัยภูมิที่ดีกว่าคือบริเวณเขาเนินวง
ตำบลบางกะจะ (อำเภอเมืองจันทบุรี) เพื่อป้องกันกองทัพญวนมารุกราน สร้างเมืองเมื่อ
พ.ศ. ๒๓๗๘ พร้อมทั้งสร้างป้อมที่กำแพงเมืองหลายป้อมหันหน้าออกทะเล ยังได้สร้างเรือรบไว้สำหรับต่อสู้กับญวนหลายลำ
อู่ต่อเรืออยู่ริมแม่น้ำจันทบุรี มีหลวงนายสิทธิ (ช่วง บุนนาค) เป็นผู้ช่วยเจ้าพระยาพระคลัง
ในค่ายเมืองมีคลังอาวุธสำหรับเก็บกระสุนปืนใหญ่ คลังดินปืน มีศาลหลักเมืองและวัดโยธานิมิตรเป็นวัดประจำเมืองอีกด้วย
ปัจจุบันกรมศิลปากรใช้บริเวณส่วนหนึ่งของค่ายเนินวง (ซึ่งถูกทิ้งร้างไประยะหนึ่ง)
สร้างอาคารที่ทำการโครงการโบราณคดีใต้น้ำ มีนิทรรศการแสดงการปฏิบัติงานและโบราณวัตถุที่สำรวจและขุดค้นได้จากแหล่งเรือจมในเขตอ่าวไทย
โดยเฉพาะโบราณวัตถุที่เป็นเครื่องถ้วยชามจำนวนมากที่กองทัพเรือยึดจากเรือออสเตรเลียไทด์
(Australia Tide) เมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๕
คลองผดุงกรุงเกษม
|
คลองผดุงกรุงเกษม
เป็นคลองที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์
(ช่วง) ที่สมุหพระกลาโหม เป็นแม่กอง และเจ้าหมื่นไวยวรนาถ (วร บุนนาค)
เป็นนายงาน ขุดขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๔ เพื่อใช้เป็นคลองคูเมืองในรัชสมัยของพระองค์
คลองนี้มีแนวขนานกับคลองรอบกรุงและคลองคูเมืองเดิม ปากคลองด้านเหนือออกแม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณวัดเทวราชกุญชร
ปากคลองด้านใต้ออกแม่น้ำเจ้าพระยา บริเวณวัดแก้วฟ้า กลางคลองมีคลองมหานาค
ซึ่งขุดในรัชกาลที่ ๑ ผ่าน จ้างกรรมกรจีนเป็นคนขุดประมาณ ๑๐ เดือน เมื่อขุดคลองเสร็จแล้ว
พ.ศ. ๒๓๙๕ โปรดให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ สร้างป้อมเรียงรายตามแนวคลองผดุงกรุงเกษม
และที่อยู่ทางฝั่งตะวันตก (ฝั่งธนบุรี) ได้แก่ ป้อมป้องปัจจามิตร ป้อมปิดปัจจานึก
ป้อมฝึกเหี้ยมหาญ ป้อมผลาญไพรีราบ ป้อมปราบศัตรูพ่าย ป้อมทำลายแรงปรปักษ์
ป้อมหักกำลังดัสกร ป้อมพระนครรักษา เป็นต้น |
คลองมหาสวัสดิ์
|
คลองมหาสวัสดิ์
อยู่ในตำบลมหาสวัสดิ์ อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี และเขตอำเภอนครชัยศรี
จังหวัดนครปฐม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาทิพากรวงศ์
(ขำ บุนนาค) และพระภาษีสมบัติบริบูรณ์ เป็นแม่กองจ้างชาวจีนขุด เมื่อ
พ.ศ. ๒๔๐๒ เสร็จ พ.ศ. ๒๔๐๓ ระยะทางเริ่มตั้งแต่คลองบางกรวยที่บริเวณใกล้วัดชัยพฤกษมาลา
ไปบรรจบแม่น้ำนครชัยศรี ริมศาลเจ้าสุบิน ตำบลงิ้วลาย อำเภอนครชัยศรี
จังหวัดนครปฐม
คลองมหาสวัสดิ์ยาวประมาณ ๒๘ กิโลเมตร ไหลผ่านตำบลท่าเรือ ตำบลงิ้วลาย
ตำบลมหาสวัสดิ์ และตำบลศาลายา ในอำเภอนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม ตำบลปลายบาง
ตำบลศาลากลาง ตำบลบางคูเวียง ตำบลบางขุนกอง และตำบลมหาสวัสดิ์ในอำเภอบางกรวย
จังหวัดนนทบุรี
|
เมื่อขุดคลองเสร็จนั้น เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ให้สร้างศาลาสำหรับประชาชนพักไปตามริมคลองทุก
๑๐๐ เส้น ศาลาหลังหนึ่งให้เขียนตำรารักษาโรคต่างๆ ติดไว้เป็น การกุศล ต่อมาเรียกกันว่า
"ศาลายา" ปัจจุบันเป็นชื่อตำบล และสถานีรถไฟ ศาลาอีกแห่งหนึ่งสร้างในการปลงศพคนของเจ้าพระยาทิพากรวงศ์
เรียกกันว่าศาลาทำศพ ปัจจุบันเป็น "ศาลาธรรมสพน์" เป็นชื่อตำบลและสถานีรถไฟในเขตตลิ่งชัน
คลองเจดีย์บูชา
เมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้า ฯ ให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์
(ดิศ บุนนาค) เป็นแม่กองทำการปฏิสังขรณ์ พระปฐมเจดีย์ พ.ศ. ๒๔๙๖ ได้ให้ขุดคลองจากแม่น้ำเมืองนครชัยศรี
เข้าไปจนถึงบริเวณพระปฐมเจดีย์ แต่การยังค้างอยู่ สมเด็จเจ้าพระยา ฯ ถึงแก่พิราลัย
จึงโปรดให้เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ ดำเนินการต่อมา ได้ลงมือขุดคลองแต่ตำบลท่านา
ไปถึงพระราชวังนครปฐม ซึ่งสร้างใหม่ แล้วเลี้ยวแยกไปถึงเขตวัดพระงามเป็นที่สุด
พระราชทานนามว่า "คลองเจดีย์บูชา"
คลองดำเนินสะดวก
|
คลองดำเนินสะดวก
พ.ศ. ๒๔๐๙ รัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าฯ ให้เจ้า พระยาศรีสุริยวงศ์ที่สมุหพระกลาโหม
เป็นแม่กองขุดคลอง จากแม่น้ำเมืองนครชัยศรี ที่ตำบลบางยาง ไปบรรจบคลองบางนกแขวก
อันเป็นคลองของแม่น้ำแม่กลองระยะทาง ๘๔๐ เส้น เสร็จใน พ.ศ. ๒๔๑๑
ก่อนจะมีคลองดำเนินสะดวก ชาวเรือจะเดินทางจากแม่น้ำท่าจีน (นครชัยศรี)
ไปยังแม่น้ำแม่กลอง อาศัยคลองสุนัขหอน ซึ่งคดเคี้ยวมาก และตื้นเขินในบางตอน
เมื่อขุดคลองตัดตรง คนทั้งหลายจึงใช้คลองดำเนินสะดวกแทน
นอกจากนี้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ยังได้ออกเงินส่วนตัวขุดคลองบางลี่
จากแม่น้ำแม่กลองไปบรรจบคลองยี่สาร ซึ่งเป็นคลองสายหนึ่งของแม่น้ำเพชรบุรีอีกด้วย
|
คลองแสนแสบ
|
คลองแสนแสบ
ในสมัยรัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ ให้พระยาศรีพิพัฒรัตนราชโกษาธิบดี (ทัต
บุนนาค) เป็นแม่กองจ้างคนจีนขุดคลอง ตั้งแต่หัวหมากไปถึงบางขนาก เมื่อ
พ.ศ. ๒๓๘๐ และขุดเสร็จในปี พ.ศ. ๒๓๘๓ เป็นคลองยาว ๑,๓๓๗ เส้น คลองนี้เรียกชื่อแบ่งเป็น
๒ ตอน คือคลองแสนแสบ และคลองบางขนาก
พ.ศ. ๒๔๑๙ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชดำริว่าคลองที่ใช้เป็นเส้นทางไปมา
ระหว่างทางกรุงเทพฯ กับฉะเชิงเทรานั้นยังอ้อมไกลอยู่ ถ้าขุดคลองลัดตัดทางให้สั้นเข้าจะได้ประโยชน์มีหลายประการ
จึงมีพระบรมราชโองการให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)
แต่งตั้งเจ้าพนักงานขุดคลอง ตั้งแต่ศาลากลาง คลองแสนแสบ ตรง ไปบรรจบปลายคลองท่าไข่
แขวงเมืองฉะเชิงเทรา
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ ตั้งให้พระยาชลธารวินิจฉัย เป็นแม่กอง
ลงมือขุดเมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๙ ใช้เวลา ๒๑ เดือน แล้วเสร็จใน พ.ศ. ๒๔๒๐ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้พระยาวิเศษฤาไชย ผู้ว่าราชการจังหวัดฉะเชิงเทรา จัดการเป็นพระราชพิธีเปิดคลอง
ในวันที่ ๒๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๒๐ พระราชทานนามว่า "คลองนครเนื่องเขตร"
|
|