(14) ๓:ด เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ มีนามว่า เทศ เกิดในสมัยรัชกาลที่ ๓ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๘๔ เป็นบุตรสมเด็จ เจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ) กับหม่อมหรุ่น เข้ารับราชการในรัชกาลที่ ๔ เป็นนายรองไชยขรรค์มหาดเล็ก แล้วเป็นนายสรรพวิชัยหุ้มแพรมหาดเล็ก จากนั้นเป็นพระเพชรพิไสยศรีสวัสดิ์ ปลัดเมืองเพชรบุรี ในรัชกาลที่ ๕ ได้เลื่อนเป็นพระยาสุรินทรฤาชัย ผู้ว่าราชการเมืองเพชรบุรี และราชการจรในเมืองราชบุรี ดูแลการทำโทรเลขทางเมืองทวายและตัดทาง ได้รับความลำบากตรากตรำเป็นอันมาก รับราชการได้เลื่อนตำแหน่งเป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลราชบุรี เป็นผู้ที่มีความวิริยอุตสาหะ และมีความจงรักภักดียิ่ง จึงโปรดฯ ให้เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ ดำรงศักดินา ๑๐,๐๐๐ ไร่ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ปฐมจุลจอมเกล้า เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๐ เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ) สมรสกับท่านผู้หญิงอู่ ธิดาพระยาภักดีนฤบดินทร์ (กุ้ง วงศาโรจน์) มีบุตรธิดา ๑๔ คน ที่สำคัญได้แก่ พระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทียน) ในรัชกาลที่ ๖ พระยาสุรินทรฤาชัย (เทียม) ในรัชกาลที่ ๕ พระสัจจาภิรมย์ (แถบ) ในรัชกาลที่ ๕

ธิดาอีก ๕ คน ได้เป็นเจ้าจอมในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ คือ ท่านเจ้าจอมมารดาอ่อน มีพระเจ้าลูกเธอ ๒ พระองค์ คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าหญิงอรประพันธ์รำไพ และพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าหญิงอดิสัยสุริยาภา น้องสาวของท่านเจ้าจอมมารดาอ่อน ได้แก่ ท่านเจ้าจอมเอี่ยม ท่านเจ้าจอม เอิบ ท่านเจ้าจอมอาบ และท่านเจ้าจอมเอื้อน ส่วนธิดาอีก ๓ คน ได้สมรสกับพี่น้องในตระกูลบุนนาคสายเดียวกันคือ คุณหญิงอิ่ม เป็นภรรยาพระยาศรีสัชนาลัย (เจิม บุนนาค) บุตรเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) คุณหญิงอบ เป็นภรรยาพระยาธรรมสารเนติ (ถึก บุนนาค) บุตรเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค) และคุณหญิงอาย เป็นภรรยาพระยานิพัทธสุริยานุวงศ์ (เหม บุนนาค) บุตรเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค)

นอกจากนี้เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ ยังมีบุตรธิดาอีกหลายคนกับภรรยาอื่น บุตรที่มีบรรดาศักดิ์เป็นชั้น พระยา ได้แก่

• พระยามหานุภาพ (ไท) ในรัชกาลที่ ๕
• พระยาสุรพันธ์เสนี (อิ้น) ผู้ว่าราชการจังหวัดเพชรบุรี ในรัชกาลที่ ๖
• พระยาพิชัยชาญฤทธิ์ (ฮก) ในรัชกาลที่ ๖
  
  บุตรบางคนได้รับบรรดาศักดิ์เป็นพระ หลวง และจมื่นตามลำดับ เช่น
  
  
• พระราชวิสูตรวิสุทธิรักษ์ (เชย) ในรัชกาลที่ ๕
• พระภิรมย์เสนา (โพล้ง) ในรัชกาลที่ ๖
• พระสุรพันธาทิตย์ (ฮัก) ในรัชกาลที่ ๖
• หลวงภักดีบริรักษ์ (ชวน) ผู้ช่วยราชการจังหวัดเพชรบุรี ในรัชกาลที่ ๕
• หลวงนาสาลี (เนียม) ข้าราชการเมืองเพชรบุรี ในรัชกาลที่ ๕
• หลวงไอศูรย์สุทธิวิไชย (อิศร์) ในรัชกาลที่ ๖
• หลวงวิจิตรสุรพันธ์ (อุ่น) ในรัชกาลที่ ๖
• หลวงสมานนันทพรรค (คลุ้ย) ในรัชกาลที่ ๖
• หลวงวิจารณ์ภัณฑกิจ (แจ๋ว) ในรัชกาลที่ ๖
• หลวงวิสูตรอัศดร (คลาย) ในรัชกาลที่ ๖
• จมื่นมณเฑียรพิทักษ์ (เจิม) ในรัชกาลที่ ๖
  

เจ้าจอมเอิบ บุนนาค ในรัชกาลที่ ๕ ขณะถ่ายภาพบิดา คือเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค)

บุตรที่เป็นมหาดเล็กได้แก่ พุ่ม อั้ง พ่วง อุ้น หาด อ่อง หอม อัด เหลี่ยม ชิน หยัด ทุ้ย เป็นต้น ธิดาเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ ที่เกิดจากภรรยาอื่น และได้เข้าถวายตัวเป็นเจ้าจอมในรัชกาลที่ ๕ ได้แก่ ท่านเจ้าจอมแก้ว และท่านเจ้าจอมแส ธิดาชื่อ หวน ได้เป็น หม่อมห้ามในพระเจ้าวรวงศ์เธอกรมหมื่นอนุวัติจาตุรนต์ ราชสกุล จักรพันธุ์ ธิดาชื่อ คุณหญิงกุ่ม เป็นภรรยาพระยาชัยสุรินทร์ (ตาล บุนนาค) และธิดาชื่อ คุณหญิงขลิบ เป็นภรรยาพระยาวันพฤกษ์พิจารณ์ (ทองคำ เศวตศิลา) เป็นต้น

เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) มีบุตรธิดารวม ๖๒ คน ธิดา ๗ คนได้เป็นเจ้าจอมในรัชกาลที่ ๕ บุตรหลายคนรับราชการ ปฏิบัติหน้าที่ตามหัวเมืองโดยเฉพาะจังหวัดเพชรบุรี ซึ่งเป็นจังหวัดที่บิดาเคยรับราชการมาก่อน เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ) ถึงอสัญกรรม ในปี พ.ศ. ๒๔๕๐ อายุ ๖๖ ปี

เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ กับเจ้าจอมอาบ ธิดา

เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ในบริเวณบ้านพัก

หน้า 12