 |
|
|
(1) ๔:ด:1 เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์
มีนามว่า วร เกิดในสมัยรัชกาลที่ ๓ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๗๑ เป็นบุตรสมเด็จ เจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์
(ช่วง) กับท่านผู้หญิงกลิ่น ธิดาหลวงแก้วอายัติ* (จาด) เข้ารับราชการในรัชกาลที่
๓ เป็นนายจันหุ้มแพรมหาดเล็ก ในสมัยรัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าหมื่นไวยวรนารถ
หัวหมื่นมหาดเล็ก ต่อมาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์
จางวางมหาดเล็ก ครั้นถึงสมัยรัชกาลที่ ๕ โปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์
ที่สมุหพระกลาโหม
เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ เมื่อยังเป็นเจ้าหมื่นไวย วรนารถ ได้เป็นอุปทูตออกไปเจริญทางพระราชไมตรีที่กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ในครั้งนั้นพระยาศรีพิพัฒน์ (แพ บุนนาค) เป็นราชทูต และพระณรงค์วิชิต (วร บุนนาค) เป็นตรีทูต ใน พ.ศ. ๒๔๐๓ และได้เป็นราชทูต ไปฝรั่งเศสอีกครั้งใน พ.ศ. ๒๔๐๙ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติทรงพระราชทานยศศักดิ์และปูนบำเหน็จ แก่ผู้มีความชอบแต่รัชกาลก่อน ทรงพระราชดำริ ว่า |
"พระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ จางวางมหาดเล็กก็เป็นพระบรมญาติสนิท เนื่องในพระวงศ์นี้ได้ทำราชการสนองพระเดชพระคุณ มีตำแหน่งฐานนันดรยศมาแต่ครั้งแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนที่เป็นพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ จางวางมหาดเล็กมาช้านาน ได้เป็นผู้บัญชาการต่อและตกแต่งเรือรบ เรือพระที่นั่งกลไฟและเรืออื่นๆ และบังคับบัญชาการทหารอย่างยุโรป เป็นคุณแก่แผ่นดินมากหลายประการ และมีวิริยปรีชาญาณสามารถ มีน้ำใจองอาจแกล้วกล้ารอบรู้ในราชกิจน้อยใหญ่ และได้ทรงคุ้นเคยเป็นที่สนิทชิดชอบพระราชอัธยาศัยแต่เดิมมา บัดนี้ตั้งอยู่ในที่ปรึกษาราชการต่างๆ สมควรจะเป็นเสนาบดีที่ตำแหน่งผู้ใหญ่ได้" จึงโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระยาสุรวงศ์ไวย วัฒน์เป็นเจ้าพระยาที่สมุหพระกลาโหม ศักดินา ๑๐๐๐๐
 ดาราตราคชสีห์สร้างในรัชกาลที่ ๕ เป็น ดาราตราตำแหน่งสมุหกลาโหม สำหรับพระราชทาน เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) |
เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสสิงคโปร์ และชวา ระหว่างปี พ.ศ. ๒๔๑๑ และปี ๒๔๑๒ เป็นครั้งแรกและต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๔ ได้เสด็จประพาสอินเดียครั้งที่ ๒ นั้น โปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ที่สมุหพระกลาโหม กับเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค) เสนา บดีกรมท่า ตามเสด็จไปด้วยทั้งสองครั้ง ในสมัยรัชกาลที่ ๕ คนทั้งหลายเรียกชื่อเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร) กันเป็นสามัญว่า "เจ้าคุณทหาร" ด้วยเคยเป็นผู้บังคับบัญชาทหารทั้งปวงในประเทศ และได้ว่าที่สมุหพระกลาโหมด้วย เช่นเดียวกันในรัชกาลที่ ๔ คนทั้งหลายเรียกสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) บิดาท่านว่า "เจ้าคุณกลาโหม" |
เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ได้ดำรงตำแหน่งสมุหพระกลาโหมระหว่างปี พ.ศ. ๒๔๑๒ ถึง พ.ศ. ๒๔๓๑ เป็นเวลา ๑๙ ปี เมื่อถึงอสัญกรรมแล้ว เจ้าพระยา รัตนธิเบศร์ฯ (พุ่ม ศรีไชยันต์) เมื่อยังเป็นเจ้าพระยาพลเทพฯ ได้ดำรงตำแหน่งสมุหพระกลาโหม ต่อมาจน กระทั่งเป็นกระทรวงกลาโหม ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ดาราตราคชสีห์ นพรัตนราชวราภรณ์ ดารามหาวราภรณ์ ดารามหาสุธาภรณ์ ดาราต่างประเทศ ปฐมจุลจอมเกล้า เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๖ พร้อมกับ เจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค) ผู้เป็นอา
 |
 |
เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) มีบุตรที่เกิด กับท่านผู้หญิงอ่วม ๓ คน คือ
- พระยาประภากรวงศวรวุฒิภักดี (ชาย) เป็นพระยาจางวางมหาดเล็กและบังคับการกรมทหารเรือ ในรัชกาลที่ ๕
- เจ้าพระยาสุรวงศ์วัฒนศักดิ์ (โต) เป็นนายพลโท สมุหราชองครักษ์
- พระยาราชานุวงศ์ (เล็ก) รับราชการในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติในรัชกาลที่ ๖
บุตรธิดาที่เกิดกับท่านผู้หญิงอิ่ม น้องสาวท่านผู้หญิง อ่วม รวม ๙ คน ได้แก่
- เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ เจ้าคุณจอมมารดาในรัชกาล ที่ ๕
- เจ้าจอมมารดาโหมด ในรัชกาลที่ ๕
- หม่อมแม้น หม่อมห้ามในสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช
- คุณหญิงเล็ก เป็นภรรยาพระยาศรีสรราชภักดี (หนูเล็ก โกมารกุล ณ นคร)
- หลวงจักรยานานุพิจารณ์ (เหมา) และ จ่ายวดยศสถิตย์ (หมิว) เป็นต้น
มีบุตรธิดากับภรรยาอื่น ได้แก่ พระประชากรกิจวิจารณ์ (เหลี่ยม) พระยาสุรินทรราชเสนี (สาย) พระยาทรงสุรเดช (อั้น) พระยาศรีสัชนาลัยบดี (เจิม) พระยาไมตรีวิรัชกฤตย์ (พุ่ม) พระยานิพัทธสุริยานุวงศ์ (เหม) และพระยาอร่ามมณเฑียร (เอื้อม) เป็นต้น
เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์มีบุตรธิดา จำนวน ๖๕ คน ท่านถึงอสัญกรรมเมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๑ อายุ ๖๐ ปี
 |
หน้า 18
|
 |
|
สายเจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล
|
