 |
|
มหาอำมาตย์เอก พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค)
นักเศรษฐศาสตร์คนแรกของสยามประเทศ
|
(14) ๔:ด:2 มหาอำมาตย์เอก
พระยาสุริยานุวัตร มีนามว่า เกิด เกิดในสมัยรัชกาลที่ ๔ เมื่อ พ.ศ.
๒๔๐๕ เป็นบุตรพระยามนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม) มารดาชื่อ ศิลา เมื่อเยาว์ได้ศึกษาหนังสือไทย
ที่บ้านสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ต่อมาในปี
พ.ศ. ๒๔๑๔ ได้ไปศึกษาที่ปีนังและกัลกัตตา ซึ่งสมเด็จเจ้าพระยาฯ เป็นผู้ส่งไป
ได้ศึกษาวิชาอยู่ ๕ ปี จึงกลับเข้ามาประเทศสยาม พ.ศ. ๒๔๑๙ เข้ารับราชการในกรมมหาดเล็ก
ตำแหน่งนายเวรฤทธิมหาดเล็ก ต่อมาไปรับราชการกระทรวงมหาดไทย ตำแหน่งผู้ช่วยข้าหลวงตะวันตก
มีหน้าที่เป็นผู้เก็บและจ่ายเงินหลวง และเป็นล่ามทำหนังสือราชการเกี่ยวกับภาษาต่างประเทศ
พ.ศ. ๒๔๒๗ ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นหลวงสุริยานุวัตร ต่อมารับราชการในตำแหน่งผู้ช่วยข้าหลวงมณฑลพายัพ
และกำกับตำแหน่งกรมคลังเมืองเชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง
พ.ศ. ๒๔๓๐ เป็นผู้ช่วยทูตประจำราชสำนักเซนต์เจมส์ ณ กรุงลอนดอน ระหว่างรับราชการได้เรียบ
เรียงหนังสือเรื่องขนบธรรมเนียมราชการต่างประเทศขึ้น ซึ่งได้ใช้เป็นประโยชน์แก่ราชการในสมัยนั้น
นับว่าเป็นตำรากฎหมายและการปฏิบัติระหว่างประเทศ เรื่องการทูตภาษาไทยเล่มแรก
พ.ศ. ๒๔๓๒ กลับเข้ามารับราชการในกระทรวงการต่างประเทศ และได้รับตำแหน่งอุปทูตประจำกรุงเบอร์ลิน
ประเทศเยอรมนี ได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้แทนรัฐบาลเข้าร่วมประชุม ในการเจรจาทำสัญญากับฝรั่งเศสเกี่ยวกับดินแดนลุ่มน้ำโขง
|
พ.ศ. ๒๔๓๙ ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยาสุริยานุวัตร และออกไปเป็นอัครราชทูตประจำประเทศฝรั่งเศส
อิตาลี สเปน และรัสเซีย รวม ๔ ประเทศ โดยมีสำนักงานอยู่ ณ กรุงปารีส ระหว่างที่ประจำการอยู่นั้น
รัฐบาลได้มอบให้เป็นผู้จัดการออกพันธบัตรกู้เงินในประเทศอังกฤษ ให้เป็นข้าหลวงไปประชุมในเรื่อง
PEACE CONFERENCE ที่กรุงเฮกส์ ประเทศเนเธอร์แลนด์
|
พ.ศ. ๒๔๔๒ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ
พ.ศ. ๒๔๔๔ ได้ดำริทำโค๊ตโทรเลขเพื่อใช้ในราชการ ทูตชื่อ "สุริยาโค๊ต"
เล่มหนึ่ง และ "สยามคูโต" เล่มหนึ่ง ซึ่งได้ใช้ในราชการตั้งแต่
พ.ศ. ๒๔๔๗ เป็นต้นมา
พ.ศ. ๒๔๔๖ ได้รับมอบอำนาจให้เจรจาและลงนามในสัญญากับฝรั่งเศส ฉบับลงวันที่
๑๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๔๖ จนฝรั่งเศสถอนทหารไปจากจันทบุรีหมด ต่อมาได้รับมอบอำนาจให้ลงนามในสัญญาทางพระราชไมตรี
ระหว่างสยามกับอิตาลี ฉบับลงวันที่ ๘ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๘ นอกจากนี้ได้เป็นผู้ช่วยเหลือในการเจรจากับอังกฤษ
เกี่ยวกับเรื่องเมืองกลันตัน และเมืองตรังกานู
พ.ศ. ๒๔๔๘ ย้ายกลับเข้ามารับราชการในตำแหน่งรักษาการแทน เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ
แล้วเป็นเสนาบดีในปีเดียวกันนั้น ได้รับพระราชทานยศเป็นมหาอำมาตย์เอก
|
ภาพเขียนของพระยาสุริยานุวัตร
เขียนด้วยสีน้ำมันขนาดใหญ่
ซึ่งจิตรกรชาวอิตาลีเป้นผู้เขียนภาพนี้เมื่อ ค.ศ. 1898
|
 ในปีต่อมาได้เป็นเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ
ในระหว่างที่ดำรงตำแหน่งนั้น พระยาสุริยานุวัตรได้จัดการโอนจำหน่ายฝิ่นจากนายอากรมาเป็นรัฐบาลทำเอง
ทั้งหมด ทำให้รัฐบาลมีรายได้เพิ่มขึ้น เป็นเหตุให้นาย อากรไม่พอใจที่เสียผลประโยชน์
พ.ศ. ๒๔๕๐ จึงกราบถวายบังคมลาออกจากราชการ นอกจากนี้ยังได้คิดวิธีเปลี่ยนระบบการเงินของไทย
จากมาตราเงินเป็นมาตราทองคำ และคิดทำสตางค์ขึ้นใช้แทนอัฐ ซึ่งสำเร็จผลต่อมาภายหลังที่ท่านลาออกจากตำแหน่งเสนาบดีแล้ว
พ.ศ. ๒๔๖๙ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้า อยู่หัวรัชกาลที่ ๗ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นองคมนตรี
ท่านใช้เวลาส่วนใหญ่เขียนหนังสือเรื่องทรัพยศาสตร์
ซึ่งถือว่า เป็นตำราเศรษฐศาสตร์เล่มแรกของประเทศไทย มีจำนวน ๓
เล่ม เล่ม ๑-๒ พิมพ์ พ.ศ. ๒๔๕๔ เล่ม ๓ พิมพ์ พ.ศ. ๒๔๗๗ นอกจากนั้นยังได้เขียนบทความทางเศรษฐกิจลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ศรีกรุง
บทความที่สำคัญและมีชื่อเสียงมากคือ เรื่อง ธนาคารชาติ
พ.ศ. ๒๔๗๖ ได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรี ทำหน้าที่ ที่ปรึกษาอาวุโสของรัฐบาลที่มีพระยาพหลพลพยุหเสนาเป็นนายก
ได้รับมอบหมายเป็นตัวแทนของรัฐบาลไปเจรจากับเจ้านายฝ่ายเหนือ เรื่องการเปลี่ยนแปลงการปกครอง
พระยาสุริยานุวัตร ถึงอนิจกรรมในรัชกาลที่ ๘ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๙ ขณะดำรงตำแหน่งรัฐมนตรี
รวมอายุ ๗๔ ปี
พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค) สมรสกับคุณหญิงลิ้นจี่ ธิดาพระยามนตรีสุริยวงศ์
(ชุ่ม บุนนาค) มีบุตรธิดา ๗ คน บุตรได้แก่ หลวงสุริยพงศ์พิสุทธิแพทย์ (กระจ่าง)
แพทย์ประจำกรมรถไฟหลวง ดร.ประจวบ บุนนาค รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข
เกียรติ และจรัล นับเป็นลำดับชั้นที่ ๕ และไม่มีทายาทสืบต่อสายนี้
ธิดาที่สำคัญได้แก่
- หม่อมลินจง เป็นหม่อมห้ามในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์
กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ถึงแก่กรรมในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๖๔ อายุ ๓๗
ปี
- ธิดาชื่อ ลำจวน เป็นนางพระกำนัลในรัชกาลที่ ๖ ถึงแก่กรรมในรัชกาลที่
๘ พ.ศ. ๒๔๘๔ อายุ ๕๕ ปี
ตึกสุริยานุวัตร |
ชุดอาหารเครื่องเงินและกระเบื้องหลากหลายแบบ มีตราประจำตัวของพระยาสุริยานุวัตรติดอยู่ทุกชิ้น |
 |
หน้า 22
|
|
|
สายเจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
